O‘zbekistonning ishga qabul qilish tizimidan butunlay farq qiladi! Yaponiyaning ishga qabul qilish amaliyoti qanaqa?

1. Yangi bitiruvchilarni bir vaqtning o‘zida ishga olish, yoshi va ish stajiga qarab to‘lanadigan maosh va umrbod ish bilan ta’minlash

Yaponiyaning ishga qabul qilish tizimida, Yaponiyada ishlashni istaganlar uchun bilishi kerak bo‘lgan uchta asosiy xususiyat mavjud. Bu xususiyatlar "yangi bitiruvchilarni bir vaqtning o‘zida ishga olish", "yoshi va ish stajiga qarab to‘lanadigan maosh" va "umrbod ish bilan ta’minlash"dir.

• Yangi bitiruvchilarni bir vaqtning o‘zida ishga olish

Bu o‘qishni tugatadigan talabalarni bir vaqtning o‘zida ishga olish jarayonidir. O‘zbekistonda ish qidirish uchun ma’lum bir davr belgilanmagan, lekin Yaponiyada (ayniqsa, universitet talabalari uchun) ish qidirish uchun ma’lum davrlar mavjud. Odatda, mart oylarida kompaniya taqdimotlari va ishga kirish uchun ariza topshirish boshlanadi, so‘ngra hujjatlarni saralash va ish suhbatlari o‘tkaziladi. Taxminan iyun oyiga kelib, talabalarning 70-80% i ishga qabul qilinish haqida xabar oladi. Aksincha, iyun oylariga kelib ko‘plab kompaniyalar ishga qabul qilish jarayonini yakunlaydi, shuning uchun Yaponiyada ish topmoqchi bo‘lganlar o‘z vaqtida ish qidirish faoliyatini amalga oshirishlari kerak.

Bundan tashqari, yangi bitiruvchilarni bir vaqtning o‘zida ishga olish Yaponiyada chet ellik talabalar uchun katta imkoniyatdir. Chunki G‘arbiy mamlakatlarda ish topish uchun ish tajribasi va mutaxassislik talab qilinishi odatiy hol, shuning uchun yangi bitiruvchilar uchun ish topish juda qiyin. Aksincha, Yaponiyada yangi bitiruvchilarni ishga olish odatiy hol bo‘lib, Yaponiyada ish tajribasi yoki mutaxassislikdan ko‘ra kelajakda muvaffaqiyatga erishish potentsiali ko‘proq qadrlanadi. Shuning uchun Yaponiyadagi chet ellik talabalar uchun ish bilan ta’minlanish darajasi Yevropa bilan solishtirganda yuqori hisoblanadi. Misol uchun, Yaponiyada 2024-yilda oliy ta’lim bitiruvchilarining ish bilan bandlik darajasi 98% ni tashkil etdi (NHK ma’lumotlariga ko'ra). Aksincha, O'zbekistonda 2024-yilda oliy ta’lim bitiruvchilarining ish bilan bandlik darajasi 41% ni tashkil etdi (kun.uz ma’lumotlariga ko'ra).

• Yoshi va ish stajiga qarab to‘lanadigan maosh

Bu yoshi va ish staji oshgani sayin maoshning oshishi tizimidir. O‘zbekistonda odatda maosh lavozim va ish staji bilan bog‘liq bo‘lsa, Yaponiyada ishning mazmunidan ko‘ra yosh va ish staji maosh bilan bog‘liq bo‘ladi. Yosh bo‘lganingizda yuqori maosh olish qiyin, ammo ish staji 10-20 yilga yetganida maosh ham oshadi. Biroq, yoshi va ish stajiga qarab to‘lanadigan maosh tizimi, iqtidorli, talantli yoshlar va chet ellik jalb qilishni qiyinlashtiradi, shuning uchun iste’dodli odamlarga yoshi bilan bog‘liq bo‘lmagan holda yuqori maosh to‘lash tizimini joriy qilayotgan kompaniyalar ko‘paymoqda.

• Umrbod ish bilan ta’minlash

Bu kompaniyaning moliyaviy ahvoli yomonlashmagan yoki bankrot bo‘lmagan taqdirda, xodimlarni pensiya yoshigacha ish bilan ta’minlash amaliyotidir. Xodimlar har qanday vaqtda kompaniyani tark etishi mumkin, lekin kompaniya xodimni ishdan bo‘shatishi qiyin. Yuqori iqtisodiy o‘sish davrida, kompaniyalar raqobatbardoshlikni oshirish uchun iqtidorli odamlarni jalb qilishga intilishdi. Shu maqsadda, umrbod ish bilan ta’minlash yangi bitiruvchilarni bir vaqtning o‘zida ishga olish va yoshi va ish stajiga qarab to‘lanadigan maosh tizimi bilan birga ommalashdi va Yaponiyaga xos ishga qabul qilish amaliyotining xususiyatlaridan biriga aylandi.

2. Yaponiyaga xos ishga qabul qilishning xususiyatlari - O‘zbekiston bilan taqqoslash

Yaponiyaning yirik kompaniyalarida yangi bitiruvchilar pensiya yoshigacha ishlashadi. Kompaniyani tark etadigan odamlar kam bo‘lgani uchun, tashqi tomondan ishga olish juda kam uchraydi. Talabga qarab ishchilarni moslashuvchan tarzda ishga olish qiyin bo‘lgani uchun, bir marta ishga qabul qilingan xodimlar ko‘pincha o‘z mutaxassisliklari bilan bog‘liq bo‘lmagan turli bo‘limlarga tayinlanadi. Masalan, huquqshunoslik bo‘yicha diplom olgan kishi A kompaniyasiga kirganida, dastlab moliya bo‘limiga tayinlanishi, uch yildan so‘ng savdo bo‘limiga o‘tishi va yana uch yildan so‘ng marketing bo‘limiga o‘tishi mumkin. Aksincha, O‘zbekistonda odamlar o‘z mutaxassisligi bo‘yicha turli kompaniyalarda ish o‘zgartiradi. Masalan, huquqshunoslik bo‘yicha diplom olgan Temur B kompaniyasida huquqshunos bo‘lib ishlaydi va keyin C kompaniyasiga o‘tib, huquqshunos bo‘lib ishlashni davom ettiradi.

Nima uchun Yaponiya va O‘zbekistonda bunday farqlar mavjud? Bu ishga qabul qilish tizimidagi farqlarga bog‘liq. Yaponiyaning an’anaviy kompaniyalarida, talabalar o‘qishni tamomlagan vaqtda (odatda aprel oyida) kompaniya bir vaqtning o‘zida xodimlarni ishga qabul qiladi. Bajarilishi kerak bo‘lgan ish, vaqt va joy printsipial jihatdan cheklanmagan bo‘lib, kompaniyaning buyrug‘iga binoan har qanday vazifani bajarish kutiladi. Agar bajarilayotgan vazifa tugatilsa, ishdan bo‘shatilmay, boshqa vazifaga o‘tkazilishi odatiy hol. Uzoq vaqt davomida bir xil kompaniyada ishlash nazarda tutilgani uchun, ichki ta’lim tizimi yaxshi rivojlangan hollari ko‘p.

3. Xulosa

Yuqorida ta’kidlanganidek, Yaponiyaning yirik kompaniyalari orasida ishga qabul qilish tizimi "yangi bitiruvchilarni bir vaqtning o‘zida ishga olish", "yoshi va ish stajiga qarab to‘lanadigan maosh", "umrbod ish bilan ta’minlash" kabi O‘zbekistonda mavjud bo‘lmagan xususiyatlarga ega. Ammo, xorijiy xodimlarga maxsus ishga qabul qilish tizimlarini qo‘llayotgan kompaniyalar ham mavjud bo‘lib, ishga qabul qilish tizimlari ham xilma-xillashmoqda. Yaponiyada o‘z kariyerasini rivojlantirmoqchi bo‘lganlar uchun, o‘zi qiziqqan soha va kompaniyaning qanday ishga qabul qilish tizimiga ega ekanligini tushungan holda kariyera rejasini tuzishni tavsiya qilamiz. Shuningdek, senpailarning tajribalari bilan tanishishingizni ham tavsiya qilamiz.